Nazik
New member
[color=]Kargom Nerede? UPS Deneyimi Üzerinden Sosyal Yapılar ve Eşitsizlikler Üzerine Bir Tartışma
Forumda paylaşmak istediğim bu yazı, basit bir “UPS kargom nerede?” sorusunun aslında ne kadar derin bir toplumsal bağlama sahip olabileceğini sorgulamakla ilgili. Günlük yaşamın sıradan bir parçası gibi görünen kargo bekleme deneyimi, toplumsal cinsiyet, ırk ve sınıf gibi faktörlerle kesiştiğinde, insanların hizmete erişim biçimlerinin ne kadar farklılaştığını düşündürüyor.
[color=]Görünmez Emeğin ve Bekleyişin Cinsiyeti
Kargo teslimat süreçlerinde kadınların yaşadığı deneyimler, toplumsal rollerin etkisiyle farklı şekillerde belirleniyor. Özellikle ev içi alanın hâlâ “kadın alanı” olarak görüldüğü toplumlarda, kargoyu teslim almak, iade süreçleriyle uğraşmak veya müşteri hizmetleriyle iletişime geçmek çoğunlukla kadınların sorumluluğu olarak kalıyor. 2022’de European Institute for Gender Equality’nin (EIGE) yaptığı bir araştırmaya göre, evden çalışma ve online alışveriş oranlarının artması, kadınların ücretsiz ev içi emek yükünü %15 oranında artırmış. Bu, yalnızca fiziksel değil, duygusal emeği de kapsıyor.
Bir kadının “UPS müşteri hizmetlerine ulaşamıyorum, saatlerdir bekliyorum” demesi, yalnızca bir teknik aksaklığa değil; aynı zamanda kadınların sabır, uyum ve anlayış göstermesinin beklendiği bir sosyal düzene işaret ediyor. Kadınlar, “şikâyet eden” değil, “idare eden” olarak konumlanıyor. Bu kalıp, sistemin aksaklıklarını normalleştiriyor.
[color=]Sınıfsal Farklar: Kargo Takibinden Erişim Adaletine
Sınıf faktörü, kargo hizmeti gibi basit görünen bir süreçte bile belirleyici. Ücretli kargo hizmetleri, hız ve güvenlik açısından farklılaşırken; düşük gelirli bölgelerde teslimat gecikmeleri, iletişim eksiklikleri ve şube yoğunlukları daha sık yaşanıyor. Türkiye’de TÜİK’in 2023 verilerine göre, düşük gelir grubundaki tüketicilerin %37’si e-ticaret alışverişlerinde teslimat sorunları yaşamış, buna karşın yüksek gelir grubunda bu oran yalnızca %14.
Bu fark sadece hizmet kalitesiyle değil, müşteri temsilcisiyle kurulan iletişimin niteliğiyle de ilgili. Eğitim düzeyi yüksek, kent merkezinde yaşayan biri sorun yaşadığında çözüm bulma olasılığı daha yüksek oluyor. Oysa kırsal kesimde yaşayan biri aynı sorunu yaşadığında, “teknik bir aksaklık” cevabıyla yetinmek zorunda kalıyor. Böylece sistem, hizmette eşitlik iddiasına rağmen sınıfsal eşitsizlikleri yeniden üretiyor.
[color=]Irk ve Etnik Kimlik: Görünmez Ayrımcılıklar
Kargo çalışanlarının çoğu zaman göçmen, azınlık ya da düşük gelirli gruplardan gelmesi de sistemin başka bir katmanını oluşturuyor. Özellikle Batı ülkelerinde yapılan araştırmalar, bu çalışanların hem iş güvencesizliğiyle hem de mikro düzeyde ırkçılıkla karşılaştığını gösteriyor. 2021 yılında UCLA Labor Center’ın yayınladığı bir rapor, Latin Amerika kökenli kargo işçilerinin, beyaz meslektaşlarına göre %25 daha fazla fazla mesai yaptığını ama %15 daha az ücret aldığını ortaya koymuştu.
Türkiye özelinde ise Suriyeli veya Afgan göçmenlerin taşeron kargo işlerinde yoğunlaşması, “emek” kavramını etnik hiyerarşilerle ilişkilendiriyor. Bu insanlar, hem fiziksel olarak görünür (kapımıza kargoyu getiren kişi olarak) hem de sosyal olarak görünmez bir konumda.
[color=]Erkeklerin Çözüm Odaklı Tutumları ve Sorumluluk Paylaşımı
Forumlarda dikkat çeken bir şey, erkek kullanıcıların yaşadığı kargo sorunlarını daha çok “çözülmesi gereken teknik problem” olarak tanımlamaları. Bu durum, erkeklerin sosyal olarak “rasyonel, sonuç odaklı” olmaya teşvik edilmesinden kaynaklanıyor. Ancak bu tavır, sistemsel eşitsizlikleri görünmez kılma riskini de taşıyor.
Örneğin, bir erkek “UPS çağrı merkezine ulaşmak imkânsız, algoritmalar kötü tasarlanmış” derken, teknik soruna odaklanıyor ama bu sistemin neden kadın, göçmen veya düşük gelirli kişileri orantısız biçimde etkilediğini genellikle gözden kaçırıyor. Gerçek çözüm, sadece algoritmanın iyileştirilmesi değil; bu algoritmanın hangi değerleri önceliklendirdiğini de sorgulamakta yatıyor.
[color=]Sosyal Yapılar ve Dijital Erişim: Algoritmik Eşitsizlikler
Kargo firmalarının dijital sistemleri, kullanıcıların erişim düzeyine göre farklı deneyimler yaratıyor. Teknoloji okuryazarlığı yüksek biri UPS’in mobil uygulamasından kolayca sorgulama yaparken, yaşlı veya düşük gelirli kullanıcılar hâlâ çağrı merkezlerine ulaşmaya çalışıyor. 2023 yılında Oxford Internet Institute’un yayınladığı bir çalışma, dijital erişim eşitsizliğinin lojistik hizmetlerdeki memnuniyet farklarını doğrudan etkilediğini gösterdi.
Yani “UPS kargom nerede?” sorusu, aslında “Bu sistem kimin için tasarlandı?” sorusuna dönüşüyor. Dijital altyapılar bile, farkında olmadan toplumsal hiyerarşileri yeniden üretmeye hizmet edebiliyor.
[color=]Empati, Farkındalık ve Kolektif Çözüm Arayışı
Bu forumda paylaşmak istediğim şey, “şikâyet etmek” değil; deneyimlerimizi toplumsal bağlamda düşünmek. Bir kadının kargo beklerken hissettiği kaygı, bir göçmen işçinin yaşadığı güvencesizlik veya bir düşük gelirli ailenin teslimat gecikmesi yüzünden mağdur olması… Bunların hepsi aynı sistemin farklı yüzleri.
Peki, biz ne yapabiliriz?
- Kargo hizmetleri hakkında konuşurken yalnızca bireysel memnuniyete değil, sistemin kimin için nasıl işlediğine de odaklanabilir miyiz?
- Dijitalleşmenin yarattığı erişim farklarını azaltmak için topluluk temelli destek sistemleri oluşturabilir miyiz?
- Erkekler, “çözüm odaklılıklarını” sosyal adalet bilinciyle birleştirebilir mi?
[color=]Sonuç ve Tartışma Çağrısı
“UPS kargom nerede?” cümlesi, aslında çağımızın mikro bir sosyolojik sorusuna dönüşüyor. Kim için hızlı, kim için yavaş? Kimin sesi duyuluyor, kiminki sistemde kayboluyor?
Bu konuyu forumda hep birlikte tartışalım:
Sizce teknoloji destekli hizmet sistemleri, toplumsal eşitsizlikleri azaltabilir mi, yoksa onları yeni biçimlerde mi yeniden üretir?
Kendi deneyimlerinizde hangi sosyal faktörlerin etkisini hissettiniz?
Kaynaklar:
- European Institute for Gender Equality (2022). Gender and Digital Workload Report.
- TÜİK (2023). E-Ticaret ve Hizmet Erişimi İstatistikleri.
- UCLA Labor Center (2021). Race, Labor, and Logistics.
- Oxford Internet Institute (2023). Digital Divide in Logistics.
Bu başlık altında, sıradan bir kargo deneyiminin bile toplumun güç ilişkilerini nasıl yansıttığını konuşabiliriz.
Forumda paylaşmak istediğim bu yazı, basit bir “UPS kargom nerede?” sorusunun aslında ne kadar derin bir toplumsal bağlama sahip olabileceğini sorgulamakla ilgili. Günlük yaşamın sıradan bir parçası gibi görünen kargo bekleme deneyimi, toplumsal cinsiyet, ırk ve sınıf gibi faktörlerle kesiştiğinde, insanların hizmete erişim biçimlerinin ne kadar farklılaştığını düşündürüyor.
[color=]Görünmez Emeğin ve Bekleyişin Cinsiyeti
Kargo teslimat süreçlerinde kadınların yaşadığı deneyimler, toplumsal rollerin etkisiyle farklı şekillerde belirleniyor. Özellikle ev içi alanın hâlâ “kadın alanı” olarak görüldüğü toplumlarda, kargoyu teslim almak, iade süreçleriyle uğraşmak veya müşteri hizmetleriyle iletişime geçmek çoğunlukla kadınların sorumluluğu olarak kalıyor. 2022’de European Institute for Gender Equality’nin (EIGE) yaptığı bir araştırmaya göre, evden çalışma ve online alışveriş oranlarının artması, kadınların ücretsiz ev içi emek yükünü %15 oranında artırmış. Bu, yalnızca fiziksel değil, duygusal emeği de kapsıyor.
Bir kadının “UPS müşteri hizmetlerine ulaşamıyorum, saatlerdir bekliyorum” demesi, yalnızca bir teknik aksaklığa değil; aynı zamanda kadınların sabır, uyum ve anlayış göstermesinin beklendiği bir sosyal düzene işaret ediyor. Kadınlar, “şikâyet eden” değil, “idare eden” olarak konumlanıyor. Bu kalıp, sistemin aksaklıklarını normalleştiriyor.
[color=]Sınıfsal Farklar: Kargo Takibinden Erişim Adaletine
Sınıf faktörü, kargo hizmeti gibi basit görünen bir süreçte bile belirleyici. Ücretli kargo hizmetleri, hız ve güvenlik açısından farklılaşırken; düşük gelirli bölgelerde teslimat gecikmeleri, iletişim eksiklikleri ve şube yoğunlukları daha sık yaşanıyor. Türkiye’de TÜİK’in 2023 verilerine göre, düşük gelir grubundaki tüketicilerin %37’si e-ticaret alışverişlerinde teslimat sorunları yaşamış, buna karşın yüksek gelir grubunda bu oran yalnızca %14.
Bu fark sadece hizmet kalitesiyle değil, müşteri temsilcisiyle kurulan iletişimin niteliğiyle de ilgili. Eğitim düzeyi yüksek, kent merkezinde yaşayan biri sorun yaşadığında çözüm bulma olasılığı daha yüksek oluyor. Oysa kırsal kesimde yaşayan biri aynı sorunu yaşadığında, “teknik bir aksaklık” cevabıyla yetinmek zorunda kalıyor. Böylece sistem, hizmette eşitlik iddiasına rağmen sınıfsal eşitsizlikleri yeniden üretiyor.
[color=]Irk ve Etnik Kimlik: Görünmez Ayrımcılıklar
Kargo çalışanlarının çoğu zaman göçmen, azınlık ya da düşük gelirli gruplardan gelmesi de sistemin başka bir katmanını oluşturuyor. Özellikle Batı ülkelerinde yapılan araştırmalar, bu çalışanların hem iş güvencesizliğiyle hem de mikro düzeyde ırkçılıkla karşılaştığını gösteriyor. 2021 yılında UCLA Labor Center’ın yayınladığı bir rapor, Latin Amerika kökenli kargo işçilerinin, beyaz meslektaşlarına göre %25 daha fazla fazla mesai yaptığını ama %15 daha az ücret aldığını ortaya koymuştu.
Türkiye özelinde ise Suriyeli veya Afgan göçmenlerin taşeron kargo işlerinde yoğunlaşması, “emek” kavramını etnik hiyerarşilerle ilişkilendiriyor. Bu insanlar, hem fiziksel olarak görünür (kapımıza kargoyu getiren kişi olarak) hem de sosyal olarak görünmez bir konumda.
[color=]Erkeklerin Çözüm Odaklı Tutumları ve Sorumluluk Paylaşımı
Forumlarda dikkat çeken bir şey, erkek kullanıcıların yaşadığı kargo sorunlarını daha çok “çözülmesi gereken teknik problem” olarak tanımlamaları. Bu durum, erkeklerin sosyal olarak “rasyonel, sonuç odaklı” olmaya teşvik edilmesinden kaynaklanıyor. Ancak bu tavır, sistemsel eşitsizlikleri görünmez kılma riskini de taşıyor.
Örneğin, bir erkek “UPS çağrı merkezine ulaşmak imkânsız, algoritmalar kötü tasarlanmış” derken, teknik soruna odaklanıyor ama bu sistemin neden kadın, göçmen veya düşük gelirli kişileri orantısız biçimde etkilediğini genellikle gözden kaçırıyor. Gerçek çözüm, sadece algoritmanın iyileştirilmesi değil; bu algoritmanın hangi değerleri önceliklendirdiğini de sorgulamakta yatıyor.
[color=]Sosyal Yapılar ve Dijital Erişim: Algoritmik Eşitsizlikler
Kargo firmalarının dijital sistemleri, kullanıcıların erişim düzeyine göre farklı deneyimler yaratıyor. Teknoloji okuryazarlığı yüksek biri UPS’in mobil uygulamasından kolayca sorgulama yaparken, yaşlı veya düşük gelirli kullanıcılar hâlâ çağrı merkezlerine ulaşmaya çalışıyor. 2023 yılında Oxford Internet Institute’un yayınladığı bir çalışma, dijital erişim eşitsizliğinin lojistik hizmetlerdeki memnuniyet farklarını doğrudan etkilediğini gösterdi.
Yani “UPS kargom nerede?” sorusu, aslında “Bu sistem kimin için tasarlandı?” sorusuna dönüşüyor. Dijital altyapılar bile, farkında olmadan toplumsal hiyerarşileri yeniden üretmeye hizmet edebiliyor.
[color=]Empati, Farkındalık ve Kolektif Çözüm Arayışı
Bu forumda paylaşmak istediğim şey, “şikâyet etmek” değil; deneyimlerimizi toplumsal bağlamda düşünmek. Bir kadının kargo beklerken hissettiği kaygı, bir göçmen işçinin yaşadığı güvencesizlik veya bir düşük gelirli ailenin teslimat gecikmesi yüzünden mağdur olması… Bunların hepsi aynı sistemin farklı yüzleri.
Peki, biz ne yapabiliriz?
- Kargo hizmetleri hakkında konuşurken yalnızca bireysel memnuniyete değil, sistemin kimin için nasıl işlediğine de odaklanabilir miyiz?
- Dijitalleşmenin yarattığı erişim farklarını azaltmak için topluluk temelli destek sistemleri oluşturabilir miyiz?
- Erkekler, “çözüm odaklılıklarını” sosyal adalet bilinciyle birleştirebilir mi?
[color=]Sonuç ve Tartışma Çağrısı
“UPS kargom nerede?” cümlesi, aslında çağımızın mikro bir sosyolojik sorusuna dönüşüyor. Kim için hızlı, kim için yavaş? Kimin sesi duyuluyor, kiminki sistemde kayboluyor?
Bu konuyu forumda hep birlikte tartışalım:
Sizce teknoloji destekli hizmet sistemleri, toplumsal eşitsizlikleri azaltabilir mi, yoksa onları yeni biçimlerde mi yeniden üretir?
Kendi deneyimlerinizde hangi sosyal faktörlerin etkisini hissettiniz?
Kaynaklar:
- European Institute for Gender Equality (2022). Gender and Digital Workload Report.
- TÜİK (2023). E-Ticaret ve Hizmet Erişimi İstatistikleri.
- UCLA Labor Center (2021). Race, Labor, and Logistics.
- Oxford Internet Institute (2023). Digital Divide in Logistics.
Bu başlık altında, sıradan bir kargo deneyiminin bile toplumun güç ilişkilerini nasıl yansıttığını konuşabiliriz.